Onderhoud kapitaalgoederen

'We zorgen goed voor onze kapitaalgoederen'

In deze paragraaf staat hoe we met onze kapitaalgoederen omgaan. Kapitaalgoederen zijn goederen met een meerjarig nut. Denk aan wegen, gebouwen, riolering en openbaar groen. Zoals wettelijk is voorgeschreven worden investeringen met een meerjarig nut afgeschreven. De afschrijvingstermijn die daarbij wordt gebruikt komt overeen met de economische levensduur van de investering. Wij hanteren wel een ondergrens. Investeringen met een waarde van minder dan € 20.000 worden niet geactiveerd maar komen direct ten laste van de exploitatie.
Het onderhoud van de kapitaalgoederen wordt zoveel mogelijk in samenhang uitgevoerd in integrale projecten, bijvoorbeeld bij wegen en riolering.

Wij streven naar een verantwoord beheer van onze kapitaalgoederen. In deze paragraaf geven we een indicatie over de staat van onderhoud en welke middelen voor het onderhoud in de begroting zijn opgenomen.

Daarbij gaan wij uit van:

• Een rioolstelsel dat wordt beheerd overeenkomstig het watertakenplan.
• Een kwaliteitsniveau van de wegen volgens scenario 3 overwegend laag.
• Een kwaliteitsniveau voor openbaar groen dat past bij het budget.
• Een gedifferentieerd onderhoudsniveau voor gemeentelijke gebouwen.

In het watertakenplan 2019-2023 is de inrichting en het beheer van de afvalwaterketen (riolering en zuivering) en het watersysteem beschreven. Met het watertakenplan geven wij invulling aan de planverplichting uit de Wet milieubeheer. Met de inhoud van dit plan wordt de basis gelegd voor de zorgplichten van de gemeente en de zorgplichten van het waterschap. Naast onze zorgplichten spelen wij met dit watertakenplan in op het veranderende klimaat, de duurzaamheidsopgaven en technologische ontwikkelingen. Zo kunnen we ook in de toekomst een veilig en goed functionerende afvalwaterketen en watersysteem waarborgen.

Kerncijfers

• 283 kilometer vrijverval riool
• 665 kilometer persleiding
• 88 gemalen en 1760 drukriool units
• 8000 inspectieputten
• 16.000 kolken en 2.3 kilometer lijngoten

 

Beleid/kaders

• Watervisie Berkelland 2030 (is samenwerking met het waterschap opgesteld)
• Watertakenplan 2019-2023
• Beheerplan riolering

 

Huidige staat en ontwikkelingen
Binnen taakveld riolering kennen wij alleen onderhoudsniveau goed, anders kunnen er gevolgen voor de volksgezondheid ontstaan.
Met het watertakenplan 2019-2023 is een stap gemaakt in het toepassen van risicogestuurd beheer. Bij risicogestuurd beheer wordt afgestapt van een louter cyclisch beheer. Wij reinigen, inspecteren, renoveren of vervangen dan niet meer alleen omdat het zoveel jaar geleden is gedaan, maar kijken naar de noodzaak. Bij de planning van de uitvoering van rioolvervanging/onderhoud wordt zoveel mogelijk integraal afgestemd binnen team advies en beheer openbare ruimte.

 

Financiën
In de paragraaf lokale heffingen wordt een totaaloverzicht gegeven van de kosten die worden toegerekend aan riolering. De jaarlijkse lasten voor beheer en onderhoud worden gedekt door tarieven. Op basis van het watertakenplan zijn de tarieven op termijn nog niet kostendekkend. Een tekort of overschot in een jaar wordt onttrokken of toegevoegd aan de voorziening voor rioolheffing.

De gemeente Berkelland beheert verharde wegen met een oppervlakte van circa 4,4 miljoen m2, ofwel bijna 440 hectare. Hiervan ligt 55% buiten de bebouwde kom en 45% binnen de bebouwde kommen. Het grootste deel van het areaal bestaat uit asfaltverharding (circa 59%). Daarnaast is er 40% elementenverharding (tegels, betonstraatstenen, klinkers. etc.) en een klein gedeelte (circa 1%) cementbetonverharding. 

 

Wegenareaal Berkelland	Verhardings-type	Rijbaanlengte [m]	Oppervlakte [m2]	Percentage [%]
Binnen bebouwde kom	Elementen	112.162	1.251.805	32
	Asfaltbeton	107.586	550.680	14
	Cementbeton	12	1.769	0
	Totaal	219.760	1.804.254	46
Buiten bebouwde kom	Asfaltbeton	480.687	1.843.970	47
	Elementen	62.474	258.853	7
	Cementbeton	7.239	23.690	1
	Totaal	550.400	2.126.513	54

De volgende kenmerken zijn van invloed op het onderhoud van het wegenareaal:

• Groot areaal (met name asfalt)wegen gelegen in het buitengebied.
• Het areaal is verouderd. Ongeveer een kwart van de verhardingen is ouder dan 60 jaar. 
• De gemiddelde leeftijd van het areaal loopt op, vele wegen zijn reeds meermaals onderhouden.
• Per inwoner ca. 100 m2 verharding in beheer, veel meer dan gemiddeld in Nederland (58m2).
• Intensivering van de agrarische activiteit zorgt voor toename zwaar verkeer.
• Huidige profilering van wegen voldoet niet overal meer aan huidige eisen.
• Veel bomen dicht langs de wegen en er is in toenemende mate sprake van wortelopdruk.
• Binnen de verschillende kernen zijn de wegen voornamelijk uitgevoerd in elementen.
• De prijzen van energie en bouwmaterialen zijn in de periode 2021-2023 fors gestegen.

 

Beleid/kaders

Herijking wegbeheer 2021-2025

Met de raad is afgesproken om voor de onderhoudskwaliteit van de wegen het scenario 'overwegend laag' te hanteren. In deze ambitie is voor grotere delen van het areaal gekozen voor kwaliteitsniveau 'Laag'. De meer doorgaande wegen en de wegen in het centrum worden onderhouden op kwaliteitsniveau 'Basis'. Voor de fietspaden is gekozen voor kwaliteitsniveau 'Hoog'. In 2024 wordt nieuw wegenbeleid in de besluitvorming gebracht.

 

Gewenste kwaliteit		Centrum-gebied	Wijkont-sluitings-wegen	Woon-straten	Industrie-wegen	Erftoe-gangswegen buiten de kom	Overige wegen buiten de kom
Asfalt	Rijbaan	Basis	Basis	Laag	Laag	Basis	Laag
	Fietspaden	Hoog	Hoog	Hoog	Hoog	Hoog	Hoog
	Voetpaden	Basis	Basis	Laag	Laag	Basis	Laag
	Overige	Basis	Basis	Laag	Laag	Basis	Laag
Elementen	Rijbaan	Basis	Basis	Laag	Laag	Basis	Laag
	Fietspaden	Hoog	Hoog	Hoog	Hoog	Hoog	Hoog
	Voetpaden	Basis	Basis	Laag	Laag	Basis	Laag
	Overige	Basis	Basis	Laag	Laag	Basis	Laag

Gemeten kwaliteit t.o.v. gewenste kwaliteit		Centrum-gebied	Wijkontslui-tingswegen	Woon-straten	Industrie-wegen	Erftoegangs-wegen buiten de kom	Overige wegen buiten de kom
Asfalt	Rijbaan	ok	ok	ok	te hoog	te hoog	ok
	Fietspaden	te hoog	te hoog	te hoog	te hoog	te laag	ok
	Voetpaden	n.v.t.	n.v.t.	te hoog	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.
	Overige	n.v.t.	te hoog	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.
Elementen	Rijbaan	ok	te hoog	te hoog	te hoog	te laag	ok
	Fietspaden	n.v.t.	te laag	te laag	n.v.t.	n.v.t.	te hoog
	Voetpaden	ok	ok	te hoog	te hoog	n.v.t.	te hoog
	Overige	te hoog	ok	te hoog	te hoog	n.v.t.	ok

Kwaliteit algemeen

In 2023 heeft een nieuwe globale visuele weginspectie plaatsgevonden. Daaruit blijkt een dalende trend in kwaliteit. Gedurende de afgelopen periode, van een kwaliteitsscore van 5,9 in 2019 naar een 5,0 in 2023. De dalende trend is verklaarbaar gezien het verouderende areaal en de wortelopdruk in met name trottoirs en buitenwegen. Ook zijn veel asfaltdeklagen begin 2000 aangelegd. Deze bereiken nu tegelijk het einde van hun technische levensduur. Dit is met name zichtbaar bij de fietspaden, die in de afgelopen jaren een sterk dalende trend in de kwaliteit hebben gehad. Concluderend kan gezegd worden dat het areaal gedeeltelijk in kwaliteit is afgenomen, maar dat het areaal ook beter in beeld is gebracht met een hogere betrouwbaarheid en vullingsgraad van beheerdata en inspectiegegevens.

Kwaliteit in detail

Meer in detail kunnen we stellen dat het kwaliteitsbeeld gemengd is. Het grootste deel van het areaal zit op of boven de
kwaliteitsambitie. Positief is dat de recente investeringen in de klinkerwegen buiten de kom duidelijk effect
hebben gehad. Tegelijkertijd is zichtbaar dat met name de elementenverhardingen (vaak net) boven het ambitieniveau zitten. Met name de rijbanen in elementverharding zijn hierbij opvallend. Ook de kwaliteit van asfaltrijbanen bij industriewegen zit boven ambitie.
Daar tegenover staat dat de fietspaden extra aandacht behoeven om weer op kwaliteitsambitie (hoog) te komen.
Met name de fietspaden met asfaltverharding buiten de centrumgebieden scoren op kwaliteitsniveau 'basis'. Fietspaden
met elementenverhardingen scoren zelfs twee kwaliteitsniveaus onder de ambitie ('laag' i.p.v. 'hoog'). Daarnaast is de kwaliteit van de asfaltrijbanen in centrumgebieden, van de elementenvoetpaden langs wijkontsluitingswegen en van parkeergelegenheden onder het ambitieniveau.

Financiën

Het structureel beschikbare budget binnen de exploitatiebegroting voor het uitvoeren van onderhoud aan wegen is ruim lager dan het bedrag dat nodig is. Het blijkt in de praktijk niet meer mogelijk om het door de gemeenteraad vastgestelde niveau ‘overwegend laag’ te kunnen bestendigen. We inspecteren elke 2 jaren alle wegen op de aanwezigheid van schades, we monitoren het kwaliteitsverloop en herijken de onderhoudsbehoefte. Op basis daarvan maken we jaarlijks onderhoudsplanningen en voeren die uit. Als uit de twee jaarlijkse inspectie resultaten blijkt dat wegen of wegvlakken aan het einde van de levensduur zijn dan nemen we die op in het meerjaren investeringsprogramma (MJIP).

Gemeente Berkelland beheert en onderhoudt ongeveer 8.900 lichtmasten en armaturen. Een areaal dat jaarlijks groeit door nieuwbouw in- en uitbreidingen en herinrichting van openbare ruimte. Op ongeveer 3.000 lichtmasten brandt een LED-lamp. Dit betekent dat 33% van het areaal in Berkelland LED is.

 

Huidige staat en ontwikkelingen
Ongeveer 10% van alle lichtmasten en ongeveer 20% van alle armaturen is ouder dan de theoretische levensduur. Met name op het gebied van armaturen geeft dat problemen, omdat het voorkomt dat vervangende lampen en onderdelen niet meer leverbaar zijn. We moeten in de toekomst dus meer gaan vervangen. 

 

Beleidskaders
De vakgroep wegen werkt aan een Beleidsplan Openbare Verlichting 2023-2032 dat bovenstaande verder uitwerkt.

 

Financiën
Op dit moment zijn de onderhoudsbudgetten voor openbare verlichting in lijn met de daadwerkelijke kosten. Hetzelfde geldt voor de energiebudgetten, maar die zullen onder druk komen te staan door de stijgende energieprijzen. 'VerLEDden' zorgt voor vermindering van energiekosten én de kosten van storingen.

Berkelland heeft 167 hectare groen in de bebouwde kommen. Hiervan is ongeveer 36 hectare gazon, 74 hectare ruw/bloemrijk gras, 41 hectare bosplantsoen en 16 hectare heesters, hagen en vaste planten.

Gemeente Berkelland is eigenaar van 16.000 bomen in de bebouwde kom. Daarnaast zijn er 81.000 bomen buiten de bebouwde kom.
Er zijn 438 speeltoestellen inclusief doeltjes en dergelijke in Berkelland in de openbare ruimte. Relatief veel toestellen zijn oud (ouder dan 15 jaar). Op basis van het beleidsplan "Spelen en bewegen in de openbare ruimte" is er een inhaalslag gaande om verouderde toestellen te verwijderen en nieuwe toestellen te plaatsen die aansluiten bij de doelgroepen in de wijk of in het dorp.

 

Beleid/kaders

• Groenbeleidsplan en groenstructuurplan 2024-2033
• Beleidsplan spelen en bewegen in de openbare ruimte 2021-2030
• Bomenbeleidsplan 2020-2029

 

Huidige staat en ontwikkelingen
De staat van het onderhoud is wisselend: over het algemeen is de staat van het groen redelijk tot goed, maar er zijn ook diverse locaties die verouderd zijn. Dit gaat zowel om groen- als speelvoorzieningen. De budgetten voor het onderhoud zijn echter beperkt. Er worden plannen gemaakt om met een aantal wijzigingen toch het groen binnen de beschikbare budgetten te kunnen onderhouden. Hiervoor zijn wel aanpassingen nodig in de openbare ruimte.

Voor het Groen in de bebouwde kommen is in 2023 een nieuw beleidsplan ontwikkeld en vastgesteld.
Het plan is gebaseerd op o.a. de volgende uitgangspunten: 
• Meer ecologisch groenbeheer ten behoeve van een grotere biodiversiteit.
• Klimaatadaptatie (hitte, verdroging, wateropvang)
• Aantrekkelijke groene plekken in de kernen. 
• Voldoende kwaliteit van het groenonderhoud, en de inrichting waar nodig beter afstemmen op het onderhoudsbudget. 
• Het groen moet meer uitnodigen om te ontmoeten en te bewegen, voor jong en oud.

 

Financiën
Het structurele budget voor onderhoud bedraagt € 687.000 (exclusief loonkosten en kapitaallasten).

Het onderhoud aan gebouwen wordt uitgevoerd op basis van het meerjarenonderhoudsplan. Het onderhoudsplan heeft betrekking 48 gebouwen/bouwwerken.

 

Beleid

In 2020 heeft er een inspectie plaatsgevonden van de gemeentelijk gebouwen. Hierbij is de actuele onderhoudsstaat van de gebouwen vastgelegd. Voor het onderhoud onderscheiden we de volgende onderhoudsniveau’s:

 

Niveau 1	Uitstekend	Nieuwbouwkwaliteit en/of met nieuwbouw vergelijkbare kwaliteit.
Niveau 2	Goed	Nieuwbouwkwaliteit met de eerste tekenen van feitelijke veroudering.
Niveau 3	Redelijk	Het verouderingsproces is over vrijwel de gehele linie duidelijk op gang gekomen.
Niveau 4	Matig	Het verouderingsproces heeft het bouwdeel duidelijk in zijn greep.
Niveau 5	Slecht	Het verouderingsproces is min of meer onomkeerbaar geworden.
Niveau 6	Zeer slecht	Een zodanig slechte toestand dat dit niet meer te classificeren valt onder conditie 5.

Om een goed en veilig gebouw te kunnen bieden is ervoor gekozen om de gemeentelijke gebouwen in onderhoudsniveau 3 te houden/krijgen. Uitzondering hierop is het gemeentehuis en de gemeentewerf. Hiervoor is onderhoudsniveau 2 aangehouden.

 

Uitvoeringsplannen 2023
Op basis van het meerjaren-onderhoudsplan wordt het uitvoeringsplan voor groot onderhoud in 2023 opgesteld en uitgevoerd. Daarnaast wordt ook het dagelijks/regulier onderhoud aan de gebouwen uitgevoerd.

 

Financiën
In de begroting is jaarlijks € 400.000 gereserveerd voor de vervanging van technische installaties. Voor het dagelijks onderhoud is een budget beschikbaar van € 374.000. Het totale budget voor onderhoud gebouwen bedraagt € 774.000.