Weerstandsvermogen

De samenleving en de economie zijn in beweging. Dat betekent dat er ontwikkelingen zijn waar nog geen rekening mee is gehouden. Huishoudens hebben de afgelopen jaren in het bijzonder de gevolgen van de hoge inflatie gemerkt, en dat heeft zijn weerslag op de economie. Dit heeft ook deels onvoorziene gevolgen gehad voor onze bedrijfsvoering. Het is daarom verstandig om te reserveren voor eventuele tegenvallers. Hoeveel we moeten reserveren hangt af van de risico’s die we lopen. In Berkelland is besloten dat we € 5.000.000 willen reserveren om risico’s af te dekken. Ook alleen al het inventariseren van de risico’s helpt al bij het inspelen op de mogelijke gevolgen. We letten meer op de risico’s en proberen eerder in te grijpen. Overigens is het voorkomen van risicovolle activiteiten geen doel op zich. Grondexploitatie wordt bijvoorbeeld gezien als een van de risicovolle activiteiten van gemeenten maar dit is ook een krachtig instrument om inhoudelijke beleidsdoelen te bereiken en levert in bepaalde jaren ook geld op.

Het algemeen wettelijk kader met betrekking tot weerstandsvermogen en risicobeheersing is beschreven in het besluit begroting en verantwoording. Het BBV schrijft voor dat er een paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing is opgenomen in de begroting en jaarrekening. In deze paragraaf moet in ieder geval staan:

• • Het beleid met betrekking tot de weerstandscapaciteit en de risico’s.
  • Een inventarisatie van de risico’s.
  • Een inventarisatie van de weerstandscapaciteit.
  • Een aantal verplichte kengetallen en beoordeling van hun onderlinge verhouding.

De raad van de gemeente Berkelland heeft geen nadere kaders vastgesteld. Wij volgen dus de wettelijke vereisten.

Als we ons verdiepen in risico's kunnen we zeer omvangrijke overzichten maken van alle mogelijke risico's. Dat is niet de scope van deze paragraaf, we pretenderen ook niet volledig te zijn. Er zijn altijd risico’s die we nog niet onderkennen. De volgende risico's nemen we niet mee:

• Alle risico's met een uiterst kleine kans.
• Alle risico's met een kleine kans en tegelijk ook kleine financiële gevolgen.
• Alle risico's die we als gemeentelijke organisatie onderkennen en waarvoor we afdoende interne beheersmaatregelen hebben genomen.
• Alle risico's die via verzekeringen voldoende afgedekt zijn.

Toelichting op gehanteerde begrippen:

• Geschatte omvang: hoe groot is het financieel gevolg als dit risico zich op enig moment voordoet.
• Geschatte kans: hoe groot is de kans dat dit risico zich in dit begrotingsjaar voordoet. Als we inschatten dat een risico zich hooguit eens in de 10 jaar voordoet, rekenen we met een kans van 1/10 = 10%.
• Financieel effect is de uitkomst van de omvang vermenigvuldigd met de kans. Wanneer de omvang en de kans goed zijn ingeschat zou de optelling de uitkomst in een gemiddeld jaar zijn. Jaren waarin alle of geen van de risico’s zich voordoen zijn immers veel onwaarschijnlijker dan een mix van wel en niet. 
• De genoemde omvang en kans zijn inschattingen van verschillende medewerkers van onze organisatie. 

We hebben beperkt feitenmateriaal waarmee we de inschattingen kunnen onderbouwen. We vinden dat deze schatting voldoende is voor het doel van deze paragraaf: het bepalen van het (benodigde) weerstandsvermogen.

Van bovenstaande, in de Programmabegroting 2024 opgenomen, risico’s is vooral het bekende risico op kostenstijgingen van de Jeugdwet manifest geworden.

Onze weerstandscapaciteit bestaat uit de algemene reserve. De gehele algemene reserve van € 26.320.000 is beschikbaar als weerstandscapaciteit en er zijn geen claims op de algemene reserve. Daarnaast is in de begroting € 200.000 (na 2024 is dit bedrag gehalveerd) opgenomen voor onvoorzien. Dit komt overeen met het bedrag dat is opgenomen in de financiële verordening. We tellen de post onvoorzien niet bij de weerstandscapaciteit.

Als we de algemene reserve van € 26.320.000 relateren aan de risico's die we voor 2024 hebben geïnventariseerd van gewogen € 5.651.000 dan komt het weerstandsvermogen uit op 4,7. Dit is uitstekend. De algemene reserve is ook buffer voor nadelen in algemene zin die op ons afkomen zoals de korting op het Gemeentefonds. Het biedt enig soelaas als de korting niet direct volledig opgevangen kan worden met ombuigingen.

Risicomanagement bestaat niet alleen uit het inventariseren van risico’s. Het gaat juist ook om het in kaart brengen van maatregelen die leiden tot het voorkomen en/of beter beheersen van risico’s. We kunnen constateren dat we bepaalde risico’s, bijvoorbeeld in het sociaal domein, niet beheersen. Het uitvoeren van openeinderegelingen voor het Rijk waarbij wij de risico’s lopen blijft een probleem dat we ook niet zelf kunnen oplossen. Dit is niet anders dan voorgaande jaren.

We lichten de 6 kengetallen over de financiële positie hierna kort toe.

1. Netto schuldenquote
   De netto schuldenquote geeft aan of de gemeente haar schulden kan betalen met de inkomsten die ze heeft. De richtlijn van de provincie Gelderland is dat bij een netto schuldenquote van 90% een risico ontstaat. Bij een schuldenquote boven de 130% is de gemeente nauwelijks nog in staat de schulden te betalen.
2. Netto schuldenquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
   Als we geld uitlenen levert dat inkomsten op. Die inkomsten dekken een gedeelte van de schuld. Daarmee zijn we in ieder geval al in staat een gedeelte van de schuld te betalen. Er zit natuurlijk wel een risico aan het uitlenen van geld. Degene die het geld leent kan misschien het geld niet terugbetalen. De provincie Gelderland hanteert dezelfde percentages voor de risicobepaling als bij de netto schuldenquote.
3. Solvabiliteitsratio
   De solvabiliteitsratio geeft aan of de gemeente haar schulden kan betalen. Het gaat er hier dus niet om of de schulden betaald kunnen worden uit de inkomsten maar ook uit het bestaande bezit. De provincie Gelderland vindt een solvabiliteit van minder dan 50% al risicovol en een solvabiliteit van minder dan 20% erg risicovol. In het beleid bestemming overschotten hebben wij de grens gesteld dat we bij een solvabiliteit van minder dan 35% eerst de algemene reserve aanvullen.
4. Structurele exploitatieruimte
   Met dit kengetal kunnen we zien of we structureel in staat zijn de lasten die we als gemeente hebben te betalen. Dit kengetal is uiteindelijk het belangrijkst voor de vorm van toezicht waar de provincie Gelderland ons onder plaatst. Voor het repressief toezicht is het van belang dat of de begroting of de meerjarenraming een kengetal laat zien dat groter is dan 0%. Wij streven naar een situatie waarbij de begroting en de meerjarenraming een percentage groter dan 0 laten zien.
5. Grondexploitatie
   Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe de waarde van de gronden zich verhoudt tot de inkomsten van de gemeente. De provincie Gelderland vindt een percentage minder dan 20 weinig risicovol. Een percentage van meer dan 35 is volgens de provincie Gelderland erg risicovol.
6. Belastingcapaciteit
   Dit kengetal laat zien hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Het cijfer is er alleen op gericht om gemeenten te kunnen vergelijken op dit gebied. In het cijfer zijn alle gemeentelijke woonlasten meegenomen. Als het percentage onder de 100 ligt heffen we minder belasting dan gemiddeld in Nederland. Is het percentage hoger dan 100 dan heffen we meer belasting dan gemiddeld in Nederland. Er wordt geen rekening gehouden met de verschillen die er tussen gemeenten bestaan. De provincie Gelderland vindt een percentage van meer dan 105 erg risicovol.

Investeringen (groter dan de jaarlijkse afschrijvingslast, dus uitbreiding van onze activa) leiden tot een verslechtering van de financiële positie. Het doen van investeringen vraagt dat we meer geld lenen. Dit gaat ten koste van de solvabiliteit. Overigens is (her)investeren ook gewoon nodig om onze voorzieningen en dienstverlening op niveau te houden. Bij forse mutaties in de kengetallen (welke kant op dan ook) is het van belang te beseffen waar het door komt.