Onderhoud kapitaalgoederen

'We zorgen goed voor onze kapitaalgoederen'

In deze paragraaf staat hoe we met onze kapitaalgoederen omgaan. Kapitaalgoederen zijn goederen met een meerjarig nut. Denk aan wegen, gebouwen, riolering en openbaar groen. Zoals wettelijk is voorgeschreven worden investeringen met een meerjarig nut afgeschreven. De afschrijvingstermijn die daarbij wordt gebruikt komt overeen met de economische levensduur van de investering. Wij hanteren wel een ondergrens. Investeringen met een waarde van minder dan € 20.000 worden niet geactiveerd maar komen direct ten laste van de exploitatie.
Het onderhoud van de kapitaalgoederen wordt zoveel mogelijk in samenhang uitgevoerd in integrale projecten, bijvoorbeeld bij wegen en riolering.

Wij streven naar een verantwoord beheer van onze kapitaalgoederen. In deze paragraaf geven we een indicatie over de staat van onderhoud en welke middelen voor het onderhoud in de begroting zijn opgenomen.

Daarbij gaan wij uit van:

• Een rioolstelsel dat wordt beheerd overeenkomstig het watertakenplan.
• Een kwaliteitsniveau van de wegen volgens het scenario 'overwegend laag'.
• Een kwaliteitsniveau voor openbaar groen dat past bij het budget.
• Een gedifferentieerd onderhoudsniveau voor gemeentelijke gebouwen.

In het watertakenplan is de inrichting en het beheer van de afvalwaterketen (riolering en zuivering) en het watersysteem beschreven. Met het watertakenplan geven wij invulling aan de planverplichting uit de Wet milieubeheer. Met de inhoud van dit plan wordt de basis gelegd voor de zorgplichten van de gemeente en de zorgplichten van het waterschap. Naast onze zorgplichten spelen wij met dit watertakenplan in op het veranderende klimaat, de duurzaamheidsopgaven en technologische ontwikkelingen. Zo kunnen we ook in de toekomst een veilig en goed functionerende afvalwaterketen en watersysteem waarborgen.

Kerncijfers

• 298 kilometer vrijverval riool
• 688 kilometer persleiding (inclusief aansluitleidingen)
• 86 gemalen, 6 bergbezinkvoorzieningen en 1973 drukriool installaties
• 8000 inspectieputten
• 16.750 kolken en 2,3 kilometer lijngoten

 
Beleid/kaders

• Watervisie Berkelland 2030 (in samenwerking met het waterschap opgesteld)
• Watertakenplan
• Beheerplan riolering
• Regenwaterstructuurplan
   
  Huidige staat en ontwikkelingen
  Binnen taakveld riolering kennen wij alleen onderhoudsniveau 'goed', anders kunnen er gevolgen voor de volksgezondheid ontstaan. Met het watertakenplan is een stap gemaakt in het toepassen van risicogestuurd beheer. Bij risicogestuurd beheer wordt afgestapt van een louter cyclisch beheer. Wij reinigen, inspecteren, renoveren of vervangen dan niet meer alleen omdat het zoveel jaar geleden is gedaan, maar kijken naar de technische kwaliteit en noodzaak tot vervanging. Bij de planning van de uitvoering van rioolvervanging/onderhoud wordt integraal afgestemd met de wegbeheerders.
   
  Financiën
  In de paragraaf lokale heffingen wordt een totaaloverzicht gegeven van de kosten die worden toegerekend aan riolering. De jaarlijkse lasten voor beheer en onderhoud worden gedekt door tarieven. Op basis van het watertakenplan zijn de tarieven op termijn nog niet kostendekkend. Een tekort of overschot in een jaar wordt onttrokken of toegevoegd aan de voorziening voor rioolheffing.

De gemeente Berkelland beheert een areaal verharde wegen met een oppervlakte van 4,36 miljoen m2, ofwel bijna 440 hectare. Hiervan ligt 55% buiten de bebouwde kom en 45% binnen de bebouwde kom. Het grootste deel van het areaal bestaat uit asfaltverharding (ongeveer 59%). Daarnaast is er 40% elementenverharding (tegels, betonstraatstenen, klinkers. etc.) en een klein gedeelte (ongeveer 1%) cementbetonverharding. 

De volgende kenmerken zijn van invloed op het onderhoud van het wegenareaal:

• We hebben een groot areaal van (met name oude asfalt) wegen gelegen in het buitengebied, dat door een toename van in de loop van de tijd steeds zwaarder wordend verkeer ook steeds zwaarder belast wordt en daardoor sneller slijt en sneller aan reconstructie toe is.
• Het wegenareaal is over het algemeen verouderd met als resultaat dat diverse wegconstructies het einde van de levensduur naderen of al hebben bereikt.
• We hebben per inwoner ca. 100 m2 verharding in beheer; veel meer dan gemiddeld in Nederland (58m2).
• De profilering van wegen voldoet op veel plekken niet meer aan huidige eisen en het hedendaagse gebruik. Bermen worden te veel bereden en de combinatie met natte(re) winters levert een groeiende onderhoudsdruk.
• We hebben veel last van wortelopdruk van bomen die inmiddels dicht langs onze wegen staan.
• Binnen de verschillende kernen zijn de wegen voornamelijk uitgevoerd in (dure) elementen.
• Sterk gestegen en nog stijgende prijzen.

Beleid/kaders

Herijking wegbeheer 2021-2025

Met de raad is afgesproken om voor de onderhoudskwaliteit van de wegen het scenario 'overwegend laag' te hanteren. In deze ambitie is voor grotere delen van het areaal gekozen voor kwaliteitsniveau 'Laag'. De meer doorgaande wegen en de wegen in het centrum worden onderhouden op kwaliteitsniveau 'Basis'. Voor de fietspaden is gekozen voor kwaliteitsniveau 'Hoog'.

Wegenbeleidsplan 2024-2034 

In 2025 brengen we een vernieuwd wegenbeleidsplan naar de gemeenteraad.

Huidige staat en ontwikkelingen

Op basis van de medio 2023 uitgevoerde globale visuele weginspectie is de werkelijke kwaliteit vergeleken met het vastgestelde kwaliteitsscenario ‘overwegend laag’. In onderstaande figuur is dit per deelareaal weergegeven. Peildatum: begin 2024.

Trendlijnen en ontwikkelingen

In de onderstaande grafieken is de trend in de kwaliteitsontwikkeling duidelijk te zien. De verwachting is dat de herijking medio 2025 verder dalende lijnen laat zien.

Er is dalende trend in kwaliteit gedurende de afgelopen periode, van een kwaliteitsscore van 5,9 in 2019 naar een 5,0 in 2023. De dalende trend is verklaarbaar gezien het verouderende areaal, klimaatverandering (natte perioden) en wortelopdruk in met name trottoirs en buitenwegen. Ook zijn veel asfaltdeklagen in de periode 2000 - 2010 aangebracht. Deze bereiken nu tegelijk het einde van hun technische levensduur. Dit is met name zichtbaar bij de fietspaden, die in de afgelopen jaren een sterk dalende trend in de kwaliteit hebben gehad. Voor fietspaden en -stroken met rood asfalt gaat die achteruitgang nu razendsnel. Concluderend kan gezegd worden dat het areaal gedeeltelijk in kwaliteit is afgenomen, maar dat het areaal ook beter in beeld is gebracht met een hogere betrouwbaarheid en vullingsgraad van beheerdata en inspectiegegevens.

Medio 2025 vindt een volgende tweejaarlijkse inspectieronde plaats. Op basis van de resultaten van die inspectie herijken we het kwaliteitsniveau opnieuw. De overtuiging is dat de dalende lijnen zicht over 2024 hebben doorgezet. 

Financiën

Het structureel beschikbare budget binnen de exploitatiebegroting voor het uitvoeren van het geheel van groot én klein onderhoud aan weg- en bermverhardingen en markeringen in 2023 en 2024 is ruim € 1,5 miljoen lager dan de behoefte. Het door de gemeenteraad vastgestelde kwaliteitsniveau 'overwegend laag' is daarom niet meer te handhaven en kapitaalvernietiging ligt op de loer. De veroudering van het wegennet gaat de komende decennia zorgen voor een piek in de investeringsbehoefte.

We inspecteren elke 2 jaar alle wegen op de aanwezigheid van schades, we monitoren het kwaliteitsverloop en herijken de onderhoudsbehoefte. Op basis daarvan maken we jaarlijks onderhoudsplanningen en voeren die uit. Als uit de 2-jaarlijkse inspectieresultaten blijkt dat wegen of wegvlakken aan het einde van de levensduur zijn dan nemen we die op in het meerjaren investeringsprogramma (MJIP). Medio 2025 volgt de volgende inspectieronde. 

Gemeente Berkelland beheert en onderhoudt ongeveer 9.000 lichtmasten en armaturen. Een areaal dat jaarlijks groeit door nieuwbouw in- en uitbreidingen en herinrichting van openbare ruimte. Op ongeveer 3.950 lichtmasten brandt een LED-lamp. Dit betekent dat 45% van het areaal in Berkelland LED is.
 
Huidige staat en ontwikkelingen
Ongeveer 10% van alle lichtmasten en ongeveer 20% van alle armaturen is ouder dan de theoretische levensduur. Met name op het gebied van armaturen geeft dat problemen, omdat het voorkomt dat vervangende lampen en onderdelen niet meer leverbaar zijn. De veroudering van de installatie wordt nijpender. We moeten in de toekomst dus meer gaan vervangen. 
 
Beleidskaders
We hebben een beleidsplan openbare verlichting 2024-2033 gereed dat bovenstaande verder uitwerkt en in 2025 aan de gemeenteraad wordt voorgelegd.
 
Financiën
Op dit moment zijn de onderhoudsbudgetten voor openbare verlichting niet toereikend. Met name de kosten voor energie, storingen en lampvervangingen zijn flink gestegen. Het vernieuwen (en dus 'VerLEDden') van de installatie zorgt voor vermindering van energiekosten én de kosten van storingen, maar hiervoor zijn wel financiële middelen noodzakelijk (want dit kan niet uit het onderhoudsbudget bekostigd worden).

Berkelland heeft 172 hectare groen in de bebouwde kommen. Hiervan is ongeveer 35 hectare gazon, 74 hectare ruw/bloemrijk gras, 40 hectare bosplantsoen en 16 hectare heesters, hagen en vaste planten.
Gemeente Berkelland is eigenaar van 16.000 bomen in de bebouwde kom. Daarnaast zijn er 81.000 bomen buiten de bebouwde kom. 
Er zijn 502 speel- en beweegtoestellen in Berkelland in de openbare ruimte. Relatief veel toestellen zijn oud (ouder dan 15 jaar). Op basis van het beleidsplan "Spelen en bewegen in de openbare ruimte" is er een inhaalslag gaande om verouderde toestellen te verwijderen en nieuwe toestellen te plaatsen die aansluiten bij de doelgroepen in de wijk of in het dorp en het beleid.
 
Beleid/kaders

• Groenbeleidsplan en groenstructuurplan 2023-2032.
• Beleidsplan spelen en bewegen in de openbare ruimte 2022-2031.
• Bomenbeleidsplan 2020-2029
   
  Huidige staat en ontwikkelingen in het groen
  De staat van het onderhoud is wisselend: over het algemeen is de staat van het groen redelijk tot goed, maar er zijn ook diverse locaties die verouderd zijn. De budgetten voor het onderhoud zijn echter beperkt. Het groenbeleidsplan geeft hier handvaten en kaders voor. Dit plan is gebaseerd op o.a. de volgende uitgangspunten: 
• Meer ecologisch groenbeheer ten behoeve van een grotere biodiversiteit.
• Klimaatadaptatie (hitte, verdroging, wateropvang).
• Aantrekkelijke groene plekken in de kernen. 
• Voldoende kwaliteit van het groenonderhoud, en de inrichting waar nodig beter afstemmen op het onderhoudsbudget. 
• Het groen moet meer uitnodigen om te ontmoeten en te bewegen, voor jong en oud.
   

Spelen:

De toestand van de assets zijn erg divers: Er is een inhaalslag te maken qua staat, geschiktheid en inrichting van het terrein. Veel locaties zijn verouderd en sluiten onvoldoende aan bij het huidige beleid en de lokale demografie. Voor spelen is er een tekort voor het behalen van de beleidsdoelen als het gaat om vervanging en vernieuwing. Het gaat vaak niet enkel om de toestellen maar ook de bijbehorende (val)ondergronden. De budgetten voor het onderhoud zijn net aan toereikend, maar dat is op voorhand momenteel niet te voorspellen omdat er data uit het verleden ontbreekt. Dit hangt af van de inspecties. Echter; een gezond assetbestand aan speelelementen zal tot op zekere hoogte een positief effect hebben op de uitkomst van de inspecties.

Het beleidsplan spelen en bewegen voorziet in handvaten en kaders. Dit plan is gebaseerd op o.a. de volgende uitgangspunten: 

• Stimulans om te bewegen. Zowel qua voorzieningen alsook de omgeving die aansluit bij de lokale behoefte. Hierin bestaat vaak een overlap met groen.
• Kwaliteit en kosten in balans: Onderhoudsarm, gekeurd en in lijn met de doelgroep.
• Klimaatadaptatie: Schaduwvorming ten behoeve van verkoeling, minimale verharding en water infiltratie waar mogelijk.
• Onderzoeken of we één van de twee jaarlijkse inspecties kunnen laten uitvoeren door enkele betrokken medewerkers van onze eigen buitendienst na de nodige opleiding. 

Financiën
Het structurele budget voor onderhoud bedraagt € 687.000 (exclusief loonkosten en kapitaallasten). 

Het onderhoud aan gebouwen wordt uitgevoerd op basis van het meerjarenonderhoudsplan. Het onderhoudsplan heeft betrekking op 51 gebouwen/bouwwerken waarvan:

• 11 leegstaande panden
• 5 gymzalen
• 3 museums
• 2 molens
• 3 sporthallen
• 1 woning
• 2 gemeentewerven
• 5 kerktorens
• 15 overig

Beleid

In 2020 heeft er een inspectie plaatsgevonden van de gemeentelijk gebouwen. Hierbij is de actuele onderhoudsstaat van de gebouwen vastgelegd. Voor het onderhoud onderscheiden we de volgende onderhoudsniveau’s:

Om een goed en veilig gebouw te kunnen bieden is ervoor gekozen om de gemeentelijke gebouwen in onderhoudsniveau 3 te houden/krijgen. Uitzondering hierop is het gemeentehuis en de gemeentewerf. Hiervoor is onderhoudsniveau 2 aangehouden.

Uitvoeringsplannen 2024
Op basis van het meerjaren-onderhoudsplan wordt het uitvoeringsplan voor groot onderhoud in 2024 opgesteld en uitgevoerd. Daarnaast wordt ook het dagelijks/regulier onderhoud aan de gebouwen uitgevoerd.

Financiën
In de begroting is jaarlijks € 425.000 gereserveerd voor de vervanging van technische installaties. Voor het dagelijks onderhoud is een budget beschikbaar van € 269.000. Het totale budget voor onderhoud gebouwen bedraagt € 694.000.