Onderhoud kapitaalgoederen

'We zorgen goed voor onze kapitaalgoederen'

In deze paragraaf staat hoe we met onze kapitaalgoederen omgaan. Kapitaalgoederen zijn goederen met een meerjarig nut. Denk aan wegen, gebouwen, riolering en openbaar groen. Zoals wettelijk is voorgeschreven worden investeringen met een meerjarig nut afgeschreven. De afschrijvingstermijn die daarbij wordt gebruikt komt overeen met de economische levensduur van de investering. Wij hanteren wel een ondergrens. Investeringen met een waarde van minder dan € 20.000 worden niet geactiveerd, maar komen direct ten laste van de exploitatie.
Het onderhoud van de kapitaalgoederen wordt zoveel mogelijk in samenhang uitgevoerd in integrale projecten, bijvoorbeeld bij wegen en riolering.

Wij streven naar een verantwoord beheer van onze kapitaalgoederen. In deze paragraaf geven we een indicatie over de staat van onderhoud en welke middelen voor het onderhoud in de begroting zijn opgenomen.

Daarbij gaan wij uit van:

• Een rioolstelsel dat wordt beheerd overeenkomstig het watertakenplan.
• Een kwaliteitsniveau van de wegen volgens het scenario 'laag'.
• Een kwaliteitsniveau voor openbaar groen dat past bij het budget.
• Een gedifferentieerd onderhoudsniveau voor gemeentelijke gebouwen.

In het watertakenplan is de inrichting en het beheer van de afvalwaterketen (riolering en zuivering) en het watersysteem beschreven. Met het watertakenplan geven wij invulling aan de planverplichting uit de Wet milieubeheer. Met de inhoud van dit plan wordt de basis gelegd voor de zorgplichten van de gemeente en de zorgplichten van het waterschap. Naast onze zorgplichten spelen wij met dit watertakenplan in op het veranderende klimaat, de duurzaamheidsopgaven en technologische ontwikkelingen. Zo kunnen we ook in de toekomst een veilig en goed functionerende afvalwaterketen en watersysteem waarborgen.

Kerncijfers

• 298 kilometer vrij verval riool
• 688 kilometer persleiding (inclusief aansluitleidingen)
• 86 gemalen, 6 bergbezinkvoorzieningen en 1973 drukriool installaties
• 8000 inspectieputten
• 16.750 kolken en 2,3 kilometer lijngoten

 
Beleidskaders

• Watervisie Berkelland 2030 (in samenwerking met het waterschap opgesteld)
• Watertakenplan
• Beheerplan riolering
• Regenwaterstructuurplan
   
  Huidige staat en ontwikkelingen
  Binnen taakveld riolering kennen wij alleen onderhoudsniveau 'goed', anders kunnen er gevolgen voor de volksgezondheid ontstaan. Met het watertakenplan is een stap gemaakt in het toepassen van risicogestuurd beheer. Bij risicogestuurd beheer stappen we af van louter cyclisch beheer. Wij reinigen, inspecteren, renoveren of vervangen dan niet meer alleen omdat het zoveel jaar geleden is gedaan, maar kijken naar de technische kwaliteit en noodzaak tot vervanging. Voor de planning van de uitvoering van rioolvervanging/onderhoud wordt integraal afgestemd met de wegbeheerders.
   
  Financiën
  In de paragraaf lokale heffingen wordt een totaaloverzicht gegeven van de kosten die worden toegerekend aan riolering. De jaarlijkse lasten voor beheer en onderhoud worden gedekt door tarieven. Op basis van het watertakenplan zijn de tarieven op termijn nog niet kostendekkend. Een tekort of overschot in een jaar wordt onttrokken of toegevoegd aan de voorziening voor rioolheffing.

De gemeente Berkelland heeft verharde wegen met een oppervlakte van 4,37 miljoen m2, ofwel 437 hectare. Hiervan ligt 55% buiten de bebouwde kom en 45% binnen de bebouwde kom. Het grootste deel van het areaal bestaat uit asfaltverharding (circa 59%). Daarnaast is er 40% elementenverharding (tegels, betonstraatstenen, klinkers. etc.) en een klein gedeelte (circa 1%) cementbetonverharding. Onderstaande tabel geeft verder inzicht.

De volgende kenmerken zijn van invloed op het onderhoud van het wegenareaal:

• We hebben een groot areaal van (met name oude asfalt) wegen gelegen in het buitengebied, dat door een toename van in de loop van de tijd steeds zwaarder wordend verkeer ook steeds zwaarder belast wordt en daardoor sneller slijt en sneller aan reconstructie toe is.
• Het wegenareaal is over het algemeen verouderd met als resultaat dat diverse wegconstructies het einde van de levensduur naderen of al hebben bereikt.
• We hebben per inwoner ca. 100 m2 verharding in beheer; bijna dubbel zo veel als gemiddeld in Nederland (58m2).
• De profilering van wegen voldoet op veel plekken niet meer aan huidige eisen en het hedendaagse gebruik.
• We hebben veel last van wortelopdruk van bomen die inmiddels dicht langs ons wegen staan.
• Binnen de verschillende kernen zijn de wegen voornamelijk uitgevoerd in (dure) elementen.
• Sterk gestegen en nog stijgende prijzen.

Beleidskaders

Wegenbeleidsplan 2025-2029 (juli 2025) 

Er is besloten om voor de onderhoudskwaliteit van de wegen het scenario 'laag' te hanteren. Dat betekent dat de meeste wegvakken binnen en buiten de bebouwde kommen onderhouden
op het niveau 'laag'.  Voor fietspaden wordt het onderhoudsniveau 'basis' gehanteerd.

Huidige staat en ontwikkelingen

We inspecteren elke 2 jaren alle wegen op de aanwezigheid van schades, we monitoren het kwaliteitsverloop en herijken de onderhoudsbehoefte. Op basis daarvan maken we jaarlijks onderhoudsplanningen en voeren die uit. Als uit de tweejaarlijkse inspectieresultaten blijkt dat wegen of wegvlakken aan het einde van de levensduur zijn dan nemen we die op in het meerjaren investeringsprogramma (MJIP). De veroudering van het wegennet gaat de komende decennia zorgen voor een piek in de investeringsbehoefte.

Op basis van de in 2023 uitgevoerde inspectie is de werkelijke kwaliteit vergeleken met het tot 2026 vastgestelde kwaliteitsscenario ‘overwegend laag’. In onderstaande figuur is dit per deelareaal weergegeven.

Deze vergelijking levert een gemengd beeld op. In 2023 zat het overgrote deel van het areaal nog op of boven de kwaliteitsambitie. De investeringen in de jaren 2021-2023 in klinkerwegen hadden duidelijk effect. Tegelijk is zichtbaar dat de verhardingen in diverse functiegebieden (vaak net aan) boven het (toen geldende) ambitieniveau zaten. Met name de rijbanen in elementenverhardingen vielen op. In 2023 lag de kwaliteit van asfaltrijbanen op industrieterreinen en van voetpaden bij overige wegen buiten de bebouwde kommen boven niveau. 

Daar tegenover hadden de fietspaden extra aandacht nodig om op niveau te komen. Alleen de asfaltfietspaden in centrumgebieden haalden het beoogde niveau. De fietspaden met asfaltverharding in andere functiegebieden scoorden op kwaliteitsniveau basis. Fietspaden met elementenverhardingen lager. Daarnaast bleek de kwaliteit van de asfaltrijbanen in centrumgebieden in 2023 en bij de wijkontsluitingswegen de voetpaden en parkeerplaatsen onder het ambitieniveau.

Uit de inspectie van 2023 bleek ook dat de onderhoudsvraag flink groter was dan het beschikbare budget. Die situatie zette zich door in 2024 en 2025 en op die manier is een onderhoudsachterstand ontstaan en gegroeid. 

In de maanden juni en juli van 2025 heeft de meest recente inspectieronde plaatsgevonden. De resultaten gaan we  spiegelen aan het vastgestelde kwaliteitsniveau ‘laag’. Met het oog op de onderhoudsachterstand verwachten we een achteruitgang van het algehele kwaliteitsbeeld.

Financiën

Het structureel beschikbare budget binnen de exploitatiebegroting voor het uitvoeren van onderhoud aan wegen is in 2025 verhoogd naar circa 3,5 miljoen euro. De onderhoudsbehoefte bij het met het nieuwe wegenbeleidsplan vastgestelde kwaliteitsniveau ‘laag’ bedraagt 3,55 miljoen euro. Voor 2026 is eveneens 3,5 miljoen beschikbaar, waarvan incidenteel 1,5 miljoen. Dat betekent dat de onderhoudsachterstand in 2026 niet zal groeien.

Het vergroten van de afschrijftermijn voor wegconstructies van 40 naar 60 jaar brengt vanaf 2026 investeringsruimte. Met die ruimte kunnen de vervangingsachterstanden worden ingehaald.

Gemeente Berkelland beheert en onderhoudt ongeveer 8.900 lichtmasten en armaturen. Een areaal dat jaarlijks groeit door nieuwbouw in- en uitbreidingen en herinrichting van openbare ruimte. Op ongeveer 3.000 lichtmasten brandt eenledlamp. Dit betekent dat 33% van het areaal in Berkelland LED is.
 
Huidige staat en ontwikkelingen
Ongeveer 10% van alle lichtmasten en ongeveer 20% van alle armaturen is ouder dan de theoretische levensduur. Met name op het gebied van armaturen geeft dat problemen, omdat het voorkomt dat vervangende lampen en onderdelen niet meer leverbaar zijn. We moeten in de toekomst dus meer gaan vervangen. 
 
Beleidskaders
Beleidsplan openbare verlichting 2025-2034.
 
Financiën
Op dit moment zijn de onderhoudsbudgetten voor openbare verlichting in lijn met de daadwerkelijke kosten. 'VerLEDden' zorgt voor vermindering van energiekosten én de kosten van storingen, maar hiervoor zijn wel financiële middelen noodzakelijk (want dit kan niet uit het onderhoudsbudget bekostigd worden).

Berkelland heeft 172 hectare groen in de bebouwde kommen. Hiervan is ongeveer 35 hectare gazon, 74 hectare ruw/bloemrijk gras, 40 hectare bosplantsoen en 16 hectare heesters, hagen en vaste planten en 7 hectare diversen.
Gemeente Berkelland is eigenaar van 16.000 bomen in de bebouwde kom. Daarnaast zijn er 81.000 bomen buiten de bebouwde kom. 
Er zijn 438 speeltoestellen inclusief doeltjes en dergelijke in Berkelland in de openbare ruimte. Relatief veel toestellen zijn oud (ouder dan 15 jaar). Op basis van het beleidsplan "Spelen en bewegen in de openbare ruimte" is er een inhaalslag gaande om verouderde toestellen te verwijderen en nieuwe toestellen te plaatsen die aansluiten bij de doelgroepen in de wijk of in het dorp.
 
Beleidskaders

• Groenbeleidsplan en groenstructuurplan 2023-2032 (besluitvorming gepland eind 2023).
• Beleidsplan spelen en bewegen in de openbare ruimte 2021-2030.
• Bomenbeleidsplan 2020-2029
   
  Huidige staat en ontwikkelingen
  De staat van het onderhoud is wisselend: over het algemeen is de staat van het groen redelijk tot goed, maar er zijn ook diverse locaties die verouderd zijn. Dit gaat zowel om groen- als speelvoorzieningen. De budgetten voor het onderhoud zijn echter beperkt. Het groenbeleidsplan geeft hier handvaten en kaders voor. Dit plan is gebaseerd op onder andere de volgende uitgangspunten: 
• Meer ecologisch groenbeheer ten behoeve van een grotere biodiversiteit.
• Klimaatadaptatie (hitte, verdroging, wateropvang).
• Aantrekkelijke groene plekken in de kernen. 
• Voldoende kwaliteit van het groenonderhoud, en de inrichting waar nodig beter afstemmen op het onderhoudsbudget. 
• Het groen moet meer uitnodigen om te ontmoeten en te bewegen, voor jong en oud.
   
  Financiën
  Het structurele budget voor onderhoud bedraagt € 704.000 (exclusief loonkosten en kapitaallasten). 

Het onderhoud aan gebouwen wordt uitgevoerd op basis van het meerjaren onderhoudsplan. Het onderhoudsplan heeft betrekking op 47 gebouwen/bouwwerken waarvan:

• 11 leegstaande panden
• 5 gymzalen
• 3 museums
• 2 molens
• 3 sporthallen
• 2 gemeentewerven
• 5 kerktorens
• 16 overig

Beleidskaders

In 2020 heeft er een inspectie plaatsgevonden van de gemeentelijk gebouwen. Hierbij is de actuele onderhoudsstaat van de gebouwen vastgelegd. Voor het onderhoud onderscheiden we de volgende onderhoudsniveau’s:

Om een goed en veilig gebouw te kunnen bieden is ervoor gekozen om de gemeentelijke gebouwen in onderhoudsniveau 3 te houden/krijgen. Uitzondering hierop is het gemeentehuis en de gemeentewerf. Hiervoor is onderhoudsniveau 2 aangehouden.

Uitvoeringsplannen 2025
Op basis van het meerjaren onderhoudsplan wordt het uitvoeringsplan voor groot onderhoud in 2025 opgesteld en uitgevoerd. Daarnaast wordt ook het dagelijks/regulier onderhoud aan de gebouwen uitgevoerd.

Financiën
In de begroting is jaarlijks € 425.000 gereserveerd voor de vervanging van technische installaties. Voor het dagelijks onderhoud is een budget beschikbaar van € 269.000. Het totale budget voor onderhoud gebouwen bedraagt € 694.000.