Inleiding

In een begroting kijken we vooruit. Dat doen we op basis van ervaring. In de raadsperiode 2022-2026 kwamen er vele uitdagingen op ons pad en waren er mooie successen. We namen met elkaar besluiten die soms lastig waren en kregen nieuwe projecten van de grond. Deze vormen de basis voor onze programmabegroting 2026.

Betrokken en gastvrij
Onverwachte gebeurtenissen stelden ons de afgelopen jaren op de proef en dwongen ons flexibel te zijn. De coronapandemie was nog niet afgelopen of de oorlog in Oekraïne diende zich aan. Een oorlog die leidde tot de instroom van Oekraïense ontheemden en met een energiecrisis tot gevolg. We zagen hoe onze inwoners en ondernemers zich flexibel en met compassie opstelden. Die betrokkenheid toont onze gemeenschappelijke solidariteit en gastvrijheid. Solidariteit en gastvrijheid zien we nu weer terug, bijvoorbeeld in Rekken en Eibergen, bij de opvang van vluchtelingen uit andere gebieden buiten Europa. Sommige mensen voelen zich bang of zijn daar boos over. Maar we weten dat we er samen voor kunnen zorgen om deze mensen gastvrij te ontvangen en snel wegwijs te maken, zodat ze kunnen meedoen in onze samenleving. 

Plannen ontwikkelen en uitvoeren
Ondanks de krappe arbeidsmarkt wisten we de gemeentelijke organisatie door roerige tijden te loodsen. Onze medewerkers werkten harder dan ooit om alle plannen uit te voeren. Maar ook om nieuwe wetten te implementeren, zoals de Omgevingswet. En om onze dienstverlening zo goed mogelijk te laten doorgaan. De afgelopen jaren hebben we mooie hoogtepunten mogen vieren. Dit uit zich onder andere in een investering  van circa € 47 miljoen vanaf 2022. Het nieuwe IKC ’t Simmelink in Eibergen en het Staring College op campus de Wildbaan in Borculo zijn opgeleverd. Daarnaast heeft de gemeenteraad besloten tot uitbreiding van sportaccommodatie ’t Timpke met 2 zaaldelen. Dat project is onderweg. In Eibergen, Borculo en Neede zijn de centrumplannen afgerond of onderweg. Daar zorgen een frisse inrichting met nieuwe bestrating, bomen en verlichting  voor een veilig en uitnodigend centrum. Inwoners en bezoekers ervaren nu meer leefkwaliteit en aantrekkingskracht. Daarnaast wordt het centrum van Borculo ook nog eens versterkt met een nieuwe vestiging van de Bibliotheek. 

Ruimtelijke opgaven
We stelden het bestemmingsplan buitengebied vast. Daarmee gaven we richting aan de ontwikkeling van ons landelijk gebied. De gemeenteraad stelde zelf een Omgevingsvisie op en vast die kader en richting geeft bij de toekomstige afwegingen en keuzes in de fysieke leefomgeving. Verschillende beleidsstukken werden herzien en vastgesteld. De sport- en beweegvisie geeft richting aan een gezonde leefstijl en wijst ons de weg hoe om te gaan met sportvastgoed. Datzelfde geldt voor het Integraal Huisvestingsplan (IHP) op het gebied van scholen. De woningbouw neemt toe en in 2025/2026 verwachten we de oplevering van 500 nieuwe woningen. Dat is goed nieuws voor starters, gezinnen en senioren die hier willen (blijven)wonen. Met deze groei geven we een impuls aan de sociale en economische leefomgeving. In Ruurlo liep de ontwikkeling van een nieuwe sporthal vertraging op. Gelukkig zijn we daar voortvarend bezig om de sporthal alsnog zo snel mogelijk te realiseren in nauwe samenwerking met de gebruikers.

Bouwen aan vertrouwen en samenwerking
De bestuurlijke crisis in de zomer van 2024 was een dieptepunt in onderling vertrouwen en samenwerking. Dit had brede gevolgen. We laten dit hoofdstuk achter ons en kijken vooruit naar het verkiezingsjaar 2026. Daarin wordt op het gebied van samenwerken en vertrouwen veel van ons gevraagd. We zijn weer aan het bouwen en hopen deze positieve energie vast te houden. 

Wel of niet bezuinigen
Financieel vooruitkijken is lastig wanneer het Rijk zich een onvoorspelbare partner toont. Daardoor hebben wij wel veel bezuinigingen voorgesteld, maar hebben deze ook weer uitgesteld. Dat was natuurlijk goed nieuws voor onze financiën en wat we voor onze inwoners en ondernemers kunnen (blijven) doen in onze gemeente, maar wordt ook steeds moeilijker uit te leggen. 

Beleidsarme begroting
Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2026 presenteren we u een beleidsarme begroting. Dit houdt in dat we geen grote nieuwe projecten starten; dat is aan de nieuwe gemeenteraad. Natuurlijk bouwen we wel samen voort op de successen van de afgelopen raadsperiode en blijven we met elkaar investeren in de toekomst van Berkelland. 

De begroting 2026 kent dezelfde programma's als de begroting 2025. 

De basis voor de begroting is de perspectiefnota 2026. Na het vaststellen van de perspectiefnota 2026 hebben zich enkele ontwikkelingen voorgedaan die leiden tot een iets ander saldo. In onderstaande tabel zijn alle wijzigingen ten opzichte van de perspectiefnota weergegeven. Ook de wijzigingen kleiner dan € 250.000. Onder de tabel is een verdere toelichting opgenomen.

Meicirculaire

De meicirculaire geeft aan hoeveel geld wij mogen verwachten via de algemene uitkering van de Rijksoverheid. De meicirculaire 2025 laat een stijging van de algemene uitkering zien voor de komende jaren.

Verlagen bezuinigingen

In het saldo van de aangeboden perspectiefnota 2026 was een deel van de 2e fase van de bezuinigingen verwerkt. Door het voordelig resultaat van de Meicirculaire 2025 kon dit teruggedraaid worden.

Verschuiven bezuinigingen

Nu het Ravijnjaar doorgeschoven is naar 2028 hebben we de 2e fase  van de bezuinigingen weer geraamd vanaf 2028.

Geen pijn maatregelen naar voren

In de vergadering van 8 juli 2025 is motie M25-16 aangenomen waarbij enkele bezuinigingen die geen directe consequenties hebben toch per 2026 door te voeren. Het gaat om de volgende bezuinigingen:

• Inzet SPUK voor structurele vaste kosten
  Op het programma nieuwe energie is het mogelijk om ook op begrotingsbasis beperkt (structurele) lasten ten laste van een Specifieke Uitkeringen (SPUK) te brengen in plaats van ten laste van de algemene middelen. In de  praktijk gebeurt dit op rekeningbasis ook al.
• Werken en leren/Fijnder 
  De uitgaven voor de Participatiewet (onder andere de bijstand) lopen via de begroting van Fijnder. In onze Begroting 2025-2028 houden we rekening met een relevante stijging van deze uitgaven. Meerjarig hebben we de  inkomsten voor de Participatiewet (De BUIG en de integratie-uitkering voor de Participatiewet) niet hoger geraamd. We begroten zo scherp mogelijk en zijn daarnaast met Fijnder in gesprek om te kijken of er nog andere bezuinigingen mogelijk zijn.
• Rente / minder behoefte vreemd vermogen
  In relatie met de verwachtte investeringen (de eerder genoemde wegen en riolering maar ook onderwijs- en sportaccommodaties) houden we in onze renteraming voor vijf jaar rekening met het per jaar aantrekken van € 10 miljoen extra vreemd vermogen. Gezien het werkelijke investeringstempo tot nu toe kan dat voorlopig met € 10 miljoen minder.
• Afromen stelpost prijs/kaasschaaf
  We hanteren een techniek waarbij we bij de perspectiefnota de verwachte loon- en prijsstijgingen meerjarig op een stelpost ramen. Bij de daaropvolgende programmabegroting en bestuursrapportage worden deze  stelposten verdeeld over de concrete begrotingsposten waar deze nodig zijn. Soms wordt niet de hele stelpost verdeeld omdat bijvoorbeeld de loon- of prijsstijging meevalt of niet wordt aangevraagd. Soms valt deze ook tegen. Per saldo resteert er nog een deel van de stelpost van voorgaande jaren. Overigens wordt de prijsindex op de Algemene Uitkering bepaald op basis van prognoses van het CPB. De laatste jaren is helaas de werkelijke prijsstijging hoger dan de raming. Dit wordt niet gecompenseerd in de Algemene Uitkering. Ondanks dat we de stelpost loon-/prijs goed kunnen gebruiken kan er ook een deel van vrijvallen om de meerjarenraming sluitender te maken.

Begroting 2026 Sociaal Domein Achterhoek (SDA)

De post onvoorzien is van 1% naar 3% verhoogd. Dit vergroot de speelruimte van het SDA bij de aanschaf van (technische) 
benodigdheden, zoals bijvoorbeeld een contractmanagementtool en registratiesystemen.

Begroting 2026 Fijnder

De kosten stijgen ten opzichte van onze begroting na berap 2025 ( € 2.178.000). Dit komt met name door hogere uitvoeringskosten vanwege een hogere instroom uitkeringsgerechtigden, loon- en prijsindexatie en gestegen wettelijk minimumloon. We dekken dit onder andere vanuit de prijscompensatie voor gemeenschappelijke regelingen  (€ 528.000), de BUIG (€ 565.000) en het impulsbudget sociaal ontwikkelbedrijven (€ 189.000) Het restant trekt een wissel op ons begrotingsresultaat.

De tabellen in de begroting geven de bedragen weer x € 1.000 (duizenden euro's) tenzij anders vermeld. Door afronding kunnen er kleine verschillen ontstaan in de totalen zoals in de tabel aangegeven. De lasten worden weergegeven met een – (min), de baten met een + (plus). Een programma met een negatief saldo betekent dat er meer lasten in het programma zitten dan baten. Om de cijfers in de tabellen leesbaar te houden zijn bij de omschrijvingen afkortingen gebruikt. In de kolom Realisatie 2024 staat hoeveel we in 2024 uitgaven. In de kolom 2025 (primitief) staat de begroting die door uw raad is vastgesteld. De kolom 2025 (na bestuursrapportage) geeft de stand van de begroting na de bestuursrapportage. Dit is dus inclusief alle eerdere wijzigingen waaronder de jaarrekening en de overheveling van budgetten. In de kolommen 2026 (primitief), 2027 (primitief), 2028 (primitief) en 2029 (primitief) staat de begroting voor deze jaren.