Weerstandsvermogen

'Berkelland kan een stootje hebben'.

De wereld om ons heen verandert snel. Dat betekent dat er altijd ontwikkelingen zijn waar geen rekening mee is gehouden. Deze ontwikkelingen kunnen de gemeente geld kosten. Het is daarom verstandig om geld te reserveren voor eventuele tegenvallers. Hoeveel geld we moeten reserveren hangt af van de risico’s die we lopen. In Berkelland is een raadsbesluit genomen waarin staat dat we proberen € 5.000.000 te reserveren om risico’s af te dekken. Overigens merken we dat het benoemen van de risico’s al helpt bij het beperken van de gevolgen. We letten meer op de mogelijke risico’s en proberen eerder in te grijpen.

De gemeente moet zich houden aan wetten en regelgeving. Deze zijn: 

• Besluit Begroting en Verantwoording. Het BBV schrijft voor dat er een paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing is opgenomen in de begroting en jaarrekening. In deze paragraaf moet in ieder geval staan:
  • Het beleid met betrekking tot de weerstandscapaciteit en de risico’s.
  • Een inventarisatie van de risico’s.
  • Een inventarisatie van de weerstandscapaciteit.
  • Een aantal verplichte kengetallen en beoordeling van hun onderlinge verhouding.

De raad van de gemeente Berkelland heeft geen nadere kaders vastgesteld. Wij volgen dus de wettelijke vereisten. In 2022 willen wij de raad meenemen in de keuzes die er liggen voor het te voeren beleid en welke uitwerking in maatregelen daarvoor nodig is.

Als we ons verdiepen in risico's kunnen we eindeloze lijsten maken van alle mogelijke risico's. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. We moeten ons beperken. Welke risico's nemen we niet mee:

• Alle risico's met een uiterst kleine kans.
• Alle risico's met een kleine kans en tegelijk ook kleine financiële gevolgen.
• Alle risico's die we als gemeentelijke organisatie onderkennen en waarvoor we afdoende interne beheersmaatregelen hebben genomen.
• Alle risico's die via verzekeringen voldoende afgedekt zijn.

Vooraf nog de volgende toelichting:

• We pretenderen niet volledig te zijn. Er zijn vast risico’s die we nog niet onderkennen.
• Geschatte omvang: hoe groot is het financieel gevolg als dit risico zich op enig moment voordoet.
• Geschatte kans: hoe groot is de kans dat dit risico zich in dit begrotingsjaar voordoet. Als we inschatten dat een risico zich hooguit eens in de 10 jaar voordoet, rekenen we met een kans van 1/10 (10%).
• De genoemde omvang en kans zijn inschattingen van de organisatie. Meerdere mensen binnen de organisatie hebben meegedaan aan deze schattingen.
• We hebben geen feitenmateriaal waarmee we deze keuzes kunnen onderbouwen. We vinden dat deze schatting voldoende is voor het doel van deze paragraaf: het bepalen van het weerstandsvermogen.

 

Risico	Geschatte omvang (€) volgens begroting 2021	Geschatte kans volgens begroting 2021	Financieel effect van het risico (€) volgens begroting 2021	Geschatte omvang (€) volgens begroting 2022	Geschatte kans volgens begroting 2022	Financieel effect van het risico (€) volgens begroting 2022
Samenwerkende partijen (GR'en/DVO's)	20.000.000	10	2.000.000	20.000.000	10	2.000.000
Sociaal domein Jeugdwet	10.000.000	10	1.000.000	10.000.000	10	1.000.000
Sociaal domein WMO	10.000.000	10	1.000.000	10.000.000	10	1.000.000
Regionale aanbesteding jeugdzorg	400.000	50	200.000			0
Klimaatveranderingen	6.000.000	10	600.000	6.000.000	10	600.000
Calamiteiten	5.000.000	1	50.000			0
Privacy/Datalek	820.000	10	82.000	820.000	10	82.000
Organisatorische risico's	250.000	10	25.000	250.000	10	25.000
Uitval ICT	300.000	20	60.000	300.000	20	60.000
Garantstelling Laarberg	12.500.000	1,3	162.500	12.500.000	1,5	187.500
Planschadeclaims	100.000	10	10.000	100.000	10	10.000
Beheer voormalige vuilstortplaats Langenberg	1.000.000	2	20.000	1.000.000	2	20.000
Garanties	7.350.000	1,3	95.550	7.350.000	1,5	110.250
Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVN)	745.000	40	298.000	745.000	40	298.000
Uitstaande gelden	25.000.000	1	250.000	25.000.000	1	250.000
Corona	1.000.000	50	500.000			0
Totaal	100.465.000		6.353.050	94.065.000		5.642.750

In 2021 heeft geen van de geïnventariseerde risico's geleid tot extra onverwachte lasten. Corona heeft wel geleid tot extra lasten maar deze zijn gecompenseerd door extra inkomsten. In de begroting 2022 zijn de risico's ten opzichte van 2021 aangepast. Weggevallen zijn de risico's voor de regionale aanbesteding jeugd, calamiteiten en corona. De aanbesteding jeugd omdat deze afgerond zou worden in 2021, calamiteiten vanuit de gedachte dat dit wordt afgedekt door de overige risico's en corona vanuit de veronderstelling dat in 2022 de situatie genormaliseerd zou zijn. De percentages voor de garantstellingen voor de Laarberg en de overige garantstellingen zijn afgerond op halve procenten.

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen die we beschikbaar hebben om de extra lasten die ontstaan als een risico zich voordoet op te vangen. In theorie bestaat de weerstandscapaciteit uit de algemene reserve, de post onvoorzien en de onbenutte belastingcapaciteit. Voor de berekening van het weerstandsvermogen laten we de post onvoorzien en de onbenutte belastingcapaciteit buiten beschouwing. De post onvoorzien zien we vooral als een dekkingsmogelijkheid voor onvoorziene uitgaven die niet voortvloeien uit de risico's. De onbenutte belastingcapaciteit biedt vooral de mogelijkheid om de gevolgen van risico's structureel op te vangen. Als een risico echter leidt tot structurele lasten dan nemen we de lasten structureel op in de begroting. Er is dan geen sprake meer van een risico.

 

We hanteren daarom alleen de algemene reserve als weerstandscapaciteit. De gehele algemene reserve van  € 23.914.000 is beschikbaar als weerstandscapaciteit en er zijn geen claims op de algemene reserve.

Als we de algemene reserve van € 23.914.000 relateren aan de risico's die we voor 2022 hebben geïnventariseerd van € 5.642.750 dan komt het weerstandsvermogen uit op 4,24. Dit is uitstekend.

De algemene reserve is ook een buffer voor nadelen in algemene zin die op ons afkomen in verband met de herziening van de verdeelsystematiek van het gemeentefonds. Zowel op het klassieke deel als op het sociale deel zullen plattelandsgemeenten met nadelen te maken krijgen. Deze nadelen kunnen oplopen tot € 3 miljoen structureel. Bij een ingroeivariant zal het nadeel in de eerste begroting dat zich dit voordoet beperkt blijven tot vermoedelijk € 30 per inwoner. Voor het begrotingsjaar 2022 is dat € 1,3 miljoen.

(1)	Algemene reserve	23.913.976
(2)	Geïnventariseerde risico's	5.642.750
(3)	Weerstandsvermogen (=(1)/(2))	4,24

Wij streven naar een weerstandsvermogen van 2. Vanaf 2 spreken we van een uitstekend weerstandsvermogen. In de tabel hieronder staat hoe we het weerstandsvermogen beoordelen.

Ratio weerstandsvermogen	Betekenis
>= 2	Uitstekend
1,4 < 2	Ruim voldoende
1 < 1,4	Voldoende
0,8 < 1	Matig
0,6 < 0,8	Onvoldoende
< 0,6	Ruim onvoldoende

Risicomanagement bestaat niet alleen uit het inventariseren van risico’s. Het gaat juist ook om het in kaart brengen van maatregelen die leiden tot het voorkomen en/of beter beheersen van risico’s. In 2022 willen we het risicomanagement in onze organisatie door ontwikkelen door te werken aan bewustwording, methodieken en monitoring.

Vanaf de begroting 2016 moeten we ook financiële kengetallen opnemen in de begroting en jaarrekening.

Het gaat om 6 kengetallen die we hierna kort toelichten.

1. Netto schuldenquote
   De netto schuldenquote geeft aan of de gemeente haar schulden kan betalen met de inkomsten die ze heeft. De richtlijn van de provincie Gelderland is dat bij een netto schuldenquote van 90% een risico ontstaat. Bij een schuldenquote boven de 130% is de gemeente nauwelijks nog in staat de schulden te betalen.
2. Netto schuldenquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
   Als we geld uitlenen levert dat inkomsten op. Die inkomsten dekken een gedeelte van de schuld. Daarmee zijn we in ieder geval al in staat een gedeelte van de schuld te betalen. Er zit natuurlijk wel een risico aan het uitlenen van geld. Degene die het geld leent kan misschien het geld niet terugbetalen. De provincie Gelderland hanteert dezelfde percentages voor de risicobepaling als bij de Netto Schuldenquote.
3. Solvabiliteitsratio
   De solvabiliteitsratio geeft aan of de gemeente haar schulden kan betalen. Het gaat er hier dus niet om of de schulden betaald kunnen worden uit de inkomsten maar ook uit het bestaande bezit. De provincie Gelderland vindt een solvabiliteit van minder dan 50% al risicovol en een solvabiliteit van minder dan 20% erg risicovol. In het beleid bestemming overschotten hebben wij de grens gesteld dat we bij een solvabiliteit van minder dan 35% eerst de algemene reserve aanvullen.
4. Structurele exploitatieruimte
   Met dit kengetal kunnen we zien of we structureel in staat zijn de lasten die we als gemeente hebben ook kunnen betalen. Dit kengetal is uiteindelijk het belangrijkst voor de vorm van toezicht waar de provincie Gelderland ons onder plaatst. Voor het repressief toezicht is het van belang dat of de begroting of de meerjarenraming een kengetal laat zien dat groter is dan 0%. Wij streven naar een situatie waarbij de begroting en de meerjarenraming een percentage groter dan 0 laten zien.
5. Grondexploitatie
   Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe de waarde van de gronden zich verhoudt tot de inkomsten van de gemeente. De provincie Gelderland vindt een percentage minder dan 20 weinig risicovol. Een percentage van meer dan 35 is volgens de provincie Gelderland erg risicovol.
6. Belastingcapaciteit
   Dit kengetal laat zien hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Het cijfer is er alleen op gericht om gemeenten te kunnen vergelijken op dit gebied. In het cijfer zijn alle gemeentelijke woonlasten meegenomen. Als het percentage onder de 100 ligt heffen we minder belasting dan gemiddeld in Nederland. Is het percentage hoger dan 100 dan heffen we meer belasting dan gemiddeld in Nederland. Er wordt geen rekening gehouden met de verschillen die er tussen gemeenten bestaan. De provincie Gelderland vindt een percentage van meer dan 105 erg risicovol.

We zien dat de investeringswensen voor de komende jaren leiden tot een verslechtering van de financiële positie. Het doen van investeringen vraagt dat we meer geld lenen. Dit gaat ten koste van de solvabiliteit. De voorgenomen verhoging van de OZB leidt tot een stijging van de belastingcapaciteit.

Kengetallen	Jaarrekening 2020	Begroting 2021	Jaarrekening 2021
Netto schuldenquote	41,19 %	59,28%	41,84 %
Netto schuldenquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	9,51 %	54,19%	9,76 %
Solvabiliteitsratio	50,22 %	40,59%	49,27 %
Structurele exploitatieruimte	0,37 %	-0,56%	-0,71 %
Grondexploitatie	3 %	1,21%	2,53 %
Belastingcapaciteit	114,36 %	108,99%	116,71 %