Ontwikkelingen 2026-2029

In deze perspectiefnota worden we daadwerkelijk geconfronteerd met de gevolgen van de korting op het gemeentefonds. De lagere algemene uitkering samen met stijgende lasten als gevolg van inflatie en onze ambities zorgen voor een negatief meerjarenperspectief. Het beeld valt slechter uit dan we bij de begroting 2025 verwachtten.

In onderstaande tabel hebben we de meerjarenbegroting geactualiseerd. Het beeld dat in de tabel zichtbaar is gemaakt bouwt op van de begroting 2025 naar de stand van zaken zoals we die nu kennen. Daarbij hebben we de chronologische volgorde aangehouden vanaf de begroting 2025. Na de eerste samenvattingstabel zijn per onderdeel toelichtingen opgenomen en tabellen met een verdere uitsplitsing van het onderdeel.

Omschrijving (toelichting)

De perspectiefnota laat nu nog een tekort zien voor alle begrotingsjaren. Dit komt omdat bij het opstellen van de perspectiefnota wel al is gekeken naar de uitkomsten van de voorjaarsnota van het Rijk. Op basis van de voorjaarsnota van het Rijk is een inschatting gemaakt van de ontwikkeling van de algemene uitkering. Het gaat daarbij nadrukkelijk om een inschatting. De werkelijke ontwikkeling van de algemene uitkering wordt pas zichtbaar na publicatie van de meicirculaire. In onderstaande tabel zijn de indicatieve bedragen opgenomen die we waarschijnlijk bij de meicirculaire ontvangen. Ook is het verwachte saldo na de meicirculaire opgenomen. 

Excel-tabel

Bij het voorstel voor het vaststellen van de begroting 2025 is ook een eerste begrotingswijziging aangeboden. Deze eerste begrotingswijziging voorzag in het kostendekkend maken van de afvalstoffenheffing in een periode van drie jaar. Daarvoor was een stijging van de inkomsten nodig van € 900.000. in 2026 is de totale opbrengst voor de afvalstoffenheffing € 600.000 hoger dan in de primitieve begroting 2025.  Daarnaast wordt in 2026 voor € 300.000 een beroep gedaan op de voorziening afvalstoffenheffing. 

Vanaf 2027 is de totale opbrengst van de afvalstoffenheffing verhoogd met € 900.000.

Vanuit de septembercirculaire ontvangen we structureel € 1.200.000 meer algemene uitkering. Voor 2026 is het bedrag iets lager met € 900.000. 

Met een gedeelte van deze extra opbrengsten hebben we al rekening gehouden in fase 1 van de bezuinigingen. Het gaat dan om extra inkomsten die we mogen verwachten voor de Jeugdwet. Omdat we al rekening hebben gehouden met deze inkomst is de extra inkomst uit de algemene uitkering verlaagd met een bedrag van € 600.000.

In februari 2025 is de startnotitie bezuinigingen vastgesteld. In deze startnotitie staan de onderwerpen waarop we bezuinigingen als dit nodig is om de begroting 2026 en verder sluitend te krijgen. De gemeenteraad heeft bij de behandeling aangegeven dat de bezuinigingen op wegen, sport en cultuur en groen onderaan de lijst zouden moeten komen te staan. Ook de verhoging van de OZB met meer dan het inflatiepercentage zou niet de hoogste prioriteit moeten hebben. 

In de jaarrekening 2024 is een ontwikkeling terug te vinden die een negatief structureel effect heeft van € 173.000.  Dit nadeel is opgebouwd uit 4 componenten.

Ongediertebestrijding (€ 50.000 positief)

De laatste jaren geven we minder geld uit aan ongediertebestrijding dan begroot. Hierdoor kunnen we dit budget structureel naar beneden bijstellen.

Vervoerskosten SW (€ 35.000 positief)

De vervoerskosten voor medewerkers met een SW indicatie zijn de laatste jaren afgenomen. Hierdoor kunnen we dit budget structureel naar beneden bijstellen.

ICT (€ 408.000 negatief)

Het beheer van de ICT-infrastructuur leidt tot hogere lasten. Hierin zitten onder andere hogere veiligheidseisen en hogere energielasten. De lasten zullen niet dalen. Daarom stellen we de raming naar boven bij.

Vergoeding medewerkers (€ 150.000 positief)
De vergoeding die wij voor medewerkers ontvangen voor detachering, ziektekosten en loonkostensubsidie is behoudend geraamd.  We verwachten dat deze inkomsten structureel hoger zullen zijn dan begroot en stellen de raming voor de inkomsten daardoor naar boven bij.

Autonome ontwikkelingen zijn ontwikkelingen die onontkoombaar zijn. Als gemeente hebben we geen directe invloed op de ontwikkeling. De autonome ontwikkelingen zijn op te splitsten in 4 categorieën.

1. Loon- en prijsontwikkelingen
   Deze ontwikkelingen doen zich voor doordat producenten hun prijzen verhogen en door afspraken in de CAO. Als basis gaan we uit van de cijfers van het CPB zoals deze gepubliceerd worden in de meicirculaire. 
2. Begrotingen gemeenschappelijke regelingen
   De begrotingen van gemeenschappelijke regelingen zijn voor ons een autonome ontwikkeling. Het algemeen bestuur van de gemeenschappelijk regeling stelt de begroting vast. Vervolgens is de bijdrage die daarin voor ons staat genoemd een feit. We kunnen in de algemeen bestuursvergadering wel invloed uitoefenen, maar deze is zeer beperkt.
3. Gevolgen van besluiten
   In de loop van het jaar worden besluiten genomen, door ons maar ook door andere organisaties die een effect hebben op onze uitgaven.
4. Algemene uitkering
   Omdat wij de meerjarenbegroting ramen in constante prijzen wordt er in onze raming geen rekening gehouden met een stijging van de algemene uitkering door loon- en prijsstijgingen. Op basis van de septembercirculaire 2023 houden we rekening met de loon- en prijscompensatie in de algemene uitkering voor 2025.

Het structurele effect van de autonome ontwikkelingen is € 611.000. In de programma's worden de autonome ontwikkelingen toegelicht.

In deze perspectiefnota hebben we het nieuw beleid geïnventariseerd. De ontwikkeling van het meerjarenperspectief biedt weinig ruimte voor nieuw beleid. 

Recreatie en Toerisme

Voor recreatie en toerisme huren wij al jaren een regiocoördinator in voor ongeveer € 70.000 per jaar. Daarnaast is er ook al jaren sprake van een uitvoeringsbudget van € 63.000. Tot op heden zijn deze bedragen voor een periode van drie jaar opgenomen in onze begroting. Met ingang van de begroting 2025 maken beide bedragen geen onderdeel meer uit van de begroting, terwijl we wel graag gebruik willen blijven maken van deze mogelijkheden. Voor 2025 is gezocht naar een oplossing en die is gedeeltelijk gevonden. Vanaf 2026 willen we € 133.000 in de begroting opnemen om de ingeslagen weg te kunnen voortzetten.

Dorpskamers

De Dorpskamers zijn als experiment opgezet met tijdelijke dekking. Vanaf 2026 is er geen dekking meer beschikbaar en daarmee komen de dorpskamers te vervallen. We willen de dorpskamers graag doorzetten. Hiervoor is € 185.000 nodig.

Bestaanszekerheid

Bestaansonzekerheid neemt toe, ook onder werkenden in onze gemeente. Om hier wat aan te doen hebben we een beleidsplan bestaanszekerheid in voorbereiding.  Wat is er o.a. aan de hand? 1.619 huishoudens (8,5 % van het totaal) leven van een inkomen tot 130 % van het wettelijk sociaal minimum (Wsm). In deze gezinnen leven 640 kinderen (Kwiz, 2023).  Ook hebben zich 38 gedupeerden van de toeslagenaffaire bij ons gemeld. We willen met de investeringen zorgen voor:
•    zwemveiligheid van kinderen, ongeacht inkomen; 
•    zorgen dat kinderen én volwassenen (dus ook na je 18e) kunnen sporten en van cultuur kunnen genieten (en dat kan niet voor de bedragen die we nu hanteren); 
•    zorgdragen voor laagdrempelige toegang tot sociaal-juridische dienstverlening, ongeacht inkomen, en tot laagdrempelige hulp bij financiële problemen. Ter voorkoming van schulden en problemen op andere terreinen. 

Het beleid is met een klankbordgroep bestaanszekerheid voorbereid. De Startnotitie is inmiddels in de Raad vastgesteld.

Regiodeal

Het Rijk en de Regio Achterhoek hebben de Regio Deal Achterhoek gesloten. De Regio Deal richt zich op het vergroten van brede welvaart en de samenwerking in de regio. Om voor de bijdrage van € 25 miljoen in aanmerking te komen moeten de overige partijen die meedoen aan de Regio Deal cofinanciering inbrengen. Voor Berkelland is de cofinanciering maximaal € 872.000. Hiervan is in de begroting 2025 de helft geregeld. We nemen nu voor 2027 en 2028 het restant van de cofinanciering op in de begroting.

Omschrijving (toelichting)

Bij de behandeling van de startnotitie bezuinigingen heeft de gemeenteraad aangegeven een aantal bezuinigingen liever niet te zien als deze niet nodig zijn. 

Wij verwachten dat de mogelijkheid ontstaat om de bezuinigingen op Wegen en Groen (gedeeltelijk) niet door te laten gaan.

Excel-tabel

De bestendige gedragslijn die wij volgen bij het opstellen van de Perspectiefnota is, dat we uitgaan van de situatie zoals deze bekend is tot de meicirculaire. Er zijn grote onzekerheden rond het financiële meerjarenperspectief. Met name sterk oplopende prijzen als gevolg van de hoge energieprijzen en de krapte op de arbeidsmarkt zorgen dat de prijzen voor investeringen slecht te begroten zijn. Daarnaast blijft onduidelijk of de kosten voor de jeugdzorg gecompenseerd zullen worden en hoe er wordt omgegaan met de verlaging van de algemene uitkering vanaf 2026.