Ontwikkelingen 2023-2026

Bij de begroting 2021 hebben we een ingrijpend bezuinigingsprogramma vastgesteld. Dit programma is volop in uitvoering en moet ons meerjarig een stabiele financiële positie geven. We zien ook dat de meerjarenbegroting onder druk blijft staan. Deels door externe ontwikkelingen en deels door het feit dat tegenover de taken die we van het Rijk krijgen onvoldoende middelen staan. Dit nog los van onze eigen ambities. 

In onderstaande tabel hebben we de meerjarenbegroting geactualiseerd. Het beeld dat in de tabel zichtbaar is gemaakt bouwt op van de begroting 2022 naar de stand van zaken zoals we die nu kennen. Onder de tabel wordt per onderdeel een korte toelichting gegeven.

 

Uit de jaarrekening 2021 komt een aantal ontwikkelingen die een meerjarig effect hebben. In onderstaande tabel is aangegeven in welke programma's de ontwikkelingen zich voordoen. Een toelichting staat in de betreffende programma's.

 

Autonome ontwikkelingen zijn ontwikkelingen die onontkoombaar zijn.  Als gemeente hebben we geen directe invloed op de ontwikkeling.  De autonome ontwikkelingen zijn op te splitsten in drie categoriëen.

1. Loon- en prijsontwikkelingen
   Deze ontwikkelingen doen zich voor doordat producenten hun prijzen verhogen en door afspraken in de CAO. Als basis gaan we uit van de cijfers van het CPB zoals deze gepubliceerd worden in de meicirculaire. 
2. Begrotingen gemeenschappelijke regelingen
   De begrotingen van gemeenschappelijke regelingen zijn voor ons een autonome ontwikkeling. Het algemeen bestuur van de gemeenschappelijk regeling stelt de begroting vast. Vervolgens is de bijdrage die daarin voor ons staat genoemd een feit. We kunnen in de algemeen bestuursvergadering wel invloed uitoefenen, maar deze is zeer beperkt.
3. Gevolgen van besluiten. 
   In de loop van het jaar worden besluiten genomen, door ons maar ook door andere organisaties die een effect hebben op onze uitgaven.

Het structurele effect van de autonome ontwikkelingen is € 1.541000. In de programma's worden de autonome ontwikkelingen toegelicht.

 

De provincies houden toezicht op de begroting van de gemeenten. Eind 2021 hebben de gezamenlijke toezichthouders afspraken gemaakt over hoe ze met structurele en incidentele baten en lasten om gaan. 

 

Belangrijkste wijziging is dat de duur van de uitgaven niet meer leidend is, maar de aard van de uitgaven. Drie jaar extra uitgaven doen voor onderhoud van wegen of gebouwen wordt nu niet meer als incidenteel gezien. Hoewel de uitgaven tijdelijk zijn (drie jaar) zijn onderhoudskosten structurele lasten.

 

De toezichthouders gaan ervan uit dat het merendeel van de uitgaven van gemeenten structureel zijn. Vooral als het gaat om taken die duidelijk bij de gemeenten thuis horen.  

 

Deze aanscherping van het toezichtregime betekent dat we minder gemakkelijk gebruik kunnen maken van onze reserves om investeringen te bekostigen. Slechts als voldaan wordt aan een aantal voorwaarden is dit nog mogelijk. Een belangrijke voorwaarde is daarbij dat heel duidelijk is vastgesteld op welke datum de uitgaven eindigen.

In de meerjarenbegroting zijn de bezuinigingen uit Berkelland in Balans verwerkt. Afwijkingen ten opzichte het plan leiden tot een aanpassing van het meerjarenperspectief.  In de bijlage stand van bezuinigingen is zichtbaar gemaakt hoever we staan met de bezuinigingen. 

 

Voor dit moment zien we op een aantal onderdelen frictie ontstaan.  Voor een aantal onderdelen vraagt dat om een nieuwe afweging bij de begroting. Voor het sociaal domein zien we dat het voordeel dat we dachten te behalen door nieuwe regionale inkoop lager uitvalt. Hierdoor zijn we niet in staat om € 817.000 van de taakstelling in te vullen.

 

De bestendige gedragslijn die wij volgen bij het opstellen van de Perspectiefnota is, dat we uitgaan van de situatie zoals deze bekend is tot de meicirculaire. Er zijn grote onzekerheden rond het financiële meerjarenperspectief. Met name de sterk oplopende inflatie als gevolg van de stijgende energieprijzen en de krapte op de arbeidsmarkt zorgen dat we de prijzen voor investeringen slecht te begroten zijn. Daarnaast blijft onduidelijk of de kosten voor de jeugdzorg gecompenseerd zullen worden. 

Wijze van berekenen Algemene uitkering
Wij berekenen de Algemene uitkering door variabelen die van invloed zijn in te vullen. Iedere gemeente hanteert hiervoor haar eigen manier van omgaan met variabelen. Dit kan zijn op basis van CBS-gegevens, maar ook op basis van eigen inschattingen. Het ministerie van BZK rekent bijvoorbeeld in zijn modellen met een groei van inwoners. Wij houden rekening met een daling van het aantal inwoners. De raming van de algemene uitkering is gebaseerd op de gegevens van de op 2 juni 2022 gepubliceerde meicirculaire 2022. In deze circulaire zijn de rijksuitgaven van het Rijk uit de voorjaarsnota vertaald naar het gemeentefonds. 

 

Het risico van deze ramingen schuilt in de ontwikkeling van de rijksuitgaven. Deze moeten ook in balans blijven wat mogelijk leidt tot bezuinigingen. Die bezuinigingen werken dan door in de algemene uitkering. Tot slot, wij ramen de algemene uitkering in constante prijzen. Dit betekent dat we de inkomsten hebben gecorrigeerd met een inflatiepercentage. We hebben voor de komende jaren gerekend met een percentage van 3% een half procent boven de meerjarenraming van het CPB.

 

2023

In 2023 start de herverdeling van het gemeentefonds. Dit betekent dat er veel variabelen verdwijnen en enkele nieuwe variabelen worden ingevoerd. Dit betekent ook dat de bedragen per variabele zijn aangepast. De herverdeling heeft voor ons uiteindelijk een positief effect van ± € 2,2 miljoen. Dit voordeel komt de komende jaren geleidelijk in onze uitkering terecht. Voor 2023 zien we ook de effecten van het regeerakkoord. De extra rijksuitgaven leiden tot een hogere algemene uitkering.  Tot slot zien we ook voor 2023 een uitkering voor de jeugdzorg. Dit is opnieuw een eenmalige bijdrage net als in 2022.

 

2024 - 2026

Voor 2024 en 2025 zien we naast de gevolgen van de herverdeling ook nog de effecten van het regeerakkoord. Dit leidt met name in 2025 tot een hogere algemene uitkering. Vanaf 2026 vallen de extra inkomsten uit het regeerakkoord weg en neemt de algemene uitkering af. Reden hiervoor is dat een groot gedeelte van de uitgaven uit het regeerakkoord op dit moment een tijdelijk karakter hebben. In de meerjarenraming van de algemene uitkering is geen rekening gehouden met eventuele extra middelen voor de jeugdzorg. Na de arbitrage over de jeugdzorg is in 2022 extra geld beschikbaar gesteld. Deze extra middelen hebben vooralsnog geen structureel vervolg gekregen. Net zoals in de begroting van 2022 hebben wij daarom geen structurele extra bijdrage voor de jeugdzorg geraamd.

Meerjarenbeeld na verwerking meicirculaire